دارویی که تاریخ استفاده آن به پایان رسیده، شاید اثر معکوسی نداشته باشد اما ریسکی بزرگ محسوب می‌شود.
تمام ما گاهی ناچار شده‌ایم سری به قوطی قرصی که مدت‌هاست در قفسه داروها جا خوش کرده بزنیم. مدت‌ها بود احتیاجی به آن نمایان نکرده بودید، اما اکنون به هر علتی، لازمش دارید و به سراغش می‌روید و متوجه می‌شوید تاریخ استفادهش به پایان رسیده. آیا استفاده این دارو زیان آور است؟ و ریسک آن در چیست؟
به اعتقاد جف مک کلاسکی، سرپرست و سخنگوی داروخانه کلینیک تخصصی مرکز تندرستی هریس واقع در انجمن داروسازان تگزاس امریکا، استفاده داروهایی که تاریخ استفاده آنان به پایان رسیده از دو جنبه باارزش قابل تحقیقست. او به هافینگتون پست می‌گوید که تاریخ انقضا، وقت احتمالی فساد مواد دارویی است، بعلاوه وقت از دست رفتن اثرات دارو.
دارویی که تاریخ استفاده آن به پایان رسیده شاید نتیجه معکوسی نداشته باشد، اما ریسک بزرگی محسوب می‌شود. اثر داروهایی که بدون نسخه از داروخانه‌ها گرفتن می‌نمایید، آنچنان که تصور می‌نمایید کم شدن نمی‌یابد، اما اثر داروهایی که ویژه مریضی‌های ویژه هستند را تصور نمایید؛ مریضی قلبی یا دیابت، استفاده این گونه داروها اثری حیاتی در کنترل مریضی بازی می‌کند. وی خاطرنشان می‌کند که استفاده میزان کمتر دارو امکان پذیر است بلافاصله منجر به بروزعواقب ناخوشایندی شود.
پزشک جنیفر آدامز، سخنگوی انجمن داروسازان امریکا معتقد است: “نحوه جبران این فقدان، ریسکات خودش را به همراه خواهد داشت. فرض بر این است که داروی تاریخ استفاده گذشته فقط ۹۰٪ اثربخش باشد، اما بعضی از بیماران تصور می‌کنند که استفاده دو یا سه عدد قرصِ تاریخ استفاده گذشته ریسکی ندارد و جبران این فقدان است.شما متوجه نخواهید شد که چه مقدار دارو استفاده کرده‌اید، شاید خیلی بیش از اندازه مجاز بوده و جنبه پرمخاطره این گونه داروها همین است.”
ساوقت خوراکی و داروی امریکا(FDA) ضروری می‌داند که ترکیب فعال دارو بین ۹۰ تا ۱۱۰٪ از وقت ذکر شده بر روی برچسب دارو برای مدت مدیدی حفظ شود. به گفته مک کلاسکی بعضی قرص‌ها و کپسول‌ها تاریخ استفاده زیاد‌تری دارند، حتی بعضی از آنان را می‌توان برای مدت ۵ سال در قفسه‌های داروخانهمراقبت نمود. امحلمراقبت زیاد مدت داروهای مایع و یا تزریقی نظیر انسولین وجود ندارد، بعضی ازآنتی‌بیوتیک‌ها نیز ظرف مدت کمتر از ۱۰ تا ۱۴ روز فایده و اثرگذاری خود را از دست می‌دهند. داروسازان محصولات خود را با مصرف امکانات ویژه‌ای، به طور مرتب بازبینی می‌کنند تا اثبات شود که اثر و خصوصیات یک دارو چه مدت باقی می‌ماند.
پزشک لی کانترل، مدیر مرکز نظارت بر کنترل سموم دارویی در کالیفرنیا و استاد دانشگاه کالیفرنیاست که رهبری گروه تحقیقاتی در زمینه تحقیق خصوصیات داروهایی که تاریخ استفاده آنان به اتمام رسیده را بر پیمانه داشت. یافته‌های آنان در سال ۲۰۱۲ در مجله اینترنتی معالجه به شیوه غیرجراحی منتشر شد، و نتایج خیلی نویدقسمت بود. کانترل به هافینگتن پست گفت: “به طور کلی، بیشتر داروها محتویات مواد فعال و خصوصیات اثربخش موجود را حفظ می‌کنند.”
اما این تحقیقات برای تحقیق امنیت یا اثر داروهای تاریخ استفاده گذشته طراحی نشده بود و او اخطار می‌دهد که محتویات و روکش داروها را تحقیق نکرده است. وی اضافه می‌کند که: “شاید هم کاملا سالم باقی بنظیر، اما هنوز هیچ شخصی به مطالعه آنان نپرداخته است.”
وی خاطرنشان می‌کند که تغییر تاریخ انقضای دارویی امری کاملا بی‌سابقه نیست. دستور کار زیاد شدن زندگی سودمند دارویی، حلقه اتصال بین ساوقت استحکامات و ساوقت خوراکی و داروست، که قصد دارند تاریخ انقضای بعضی از داروهایی که امحلمراقبت آنان در تقویتی ویژه وجود دارد را زیاد شدن دهند تا از مقدار هزینه جانشینی این داروهای قابل حفظ کاسته شود. کانترل می‌گوید: “دست‌اندرکاران قدرت‌مندی که خواهان زیاد شدن زندگی سودمند بعضی داروها و دنباله این روند هستند، پیش از این نیز بر این باور بودند که حتی داروهایی که تاریخ استفاده آنان به پایان رسیده، فایدهشان پابرجاست. احتمالا تاریخی که روی دارو می‌بینید زیادترین وقت امکان پذیر است. “
کانترل می‌گوید: دید به اینکه هیچ یک از داروسازان، دکتران کارشناس و نه حتی متخصصان داروخانه تندرستی و اثرگذاری این داروها را تضمین نمی‌کنند، پس این ارتباط به تصمیم شما دارد که از داروی تاریخ استفاده گذشته مصرف نمایید یا نه. اما شاید گاهی مناسبترین انتخاب، خلاص شدن از شر این داروها باشد. نه تنها از این جنبه که شاید برای تندرستی شما زیان آور باشد، بلکه به طور ویژه به این علت که آنان شامل مواد مخدرند و شما هم که نمی‌خواهید این داروها به دست کسی بیافتد.
ساوقت خوراکی و دارو، نحوه خلاص شدن از این داروها را در وب‌سایتش با جزئیات شرح داده است. اما آدم عاقل این مثل را آویزه گوش خود می‌کند: مهرو مومش نمایید، بی‌استفادهش نمایید و در سطل زباله بیاندازید. داروها را ترجیحا درون یک تکه کاغذ یا پلاستیک بپیچید و بی‌استفادهش نمایید، مثلا با فروبردن بسته در آب یا تفاله قهوه یا ظرف خوراکی ی گربه خانگیتان، حقیقتا بایست همین کار را انجام دهید! بعد از مهرو موم کردن بسته دارو و انجام یکی از این روش‌ها، به راحتی آن را در سطل زباله بیاندازید. بعضی تصور می‌کنند که اگر داروها را درون دستشویی ریخته و سیفون را بکشید کفایت می‌کند اما همین کار امکان پذیر است یک سری عواقب غیرعمد به همراه آورد، از جمله آلودگی‌های محیطی! البته ساوقت خوراکی و دارو فهرست داروهایی که می‌توان با کشیدن سیفون از شر آنان خلاص شد را هم اعلام نموده است. بعضی از داروخانه‌ها هم توصیه می‌کنند که برای خلاص شدن ازشر داروهایی که اصلا استفاده نکرده‌اید، آنان را به داروخانه پس بدهید.
مک کلاسکی توصیه می‌کند: “ضمنا با تغییری خیلی کوچک می‌توانید زندگی سودمند داروهای خود را زیاد شدن دهید: از نگهداشتن داروها در حمام پیشگیری نمایید. رطوبت بی‌شمار و گرمای بالا در واقع سبب فساد زودتر داروها می‌شود. داروهای خود را دربرابر بخار حمام قرار ندهید و در عوض در کشوهای بالایی آشپزخانه نگه دارید که هم خشک‌تر و هم خنک‌ترند.”
